85. rocznica wybuchu II wojny światowej: Refleksje nad historią i jej wpływem na współczesność

1 września 1939 roku to data, która na zawsze zmieniła bieg historii. Tego dnia, 85 lat temu, wojska niemieckie przekroczyły granicę z Polską, rozpoczynając II wojnę światową. Konflikt ten, trwający sześć długich lat, stał się jednym z najbardziej brutalnych i destrukcyjnych wydarzeń w dziejach ludzkości.

Wojna, która początkowo była lokalnym konfliktem, szybko przekształciła się w globalny kataklizm, wciągając w swoje tryby niemal wszystkie kontynenty. Dziś, po 85 latach od tych tragicznych wydarzeń, warto przyjrzeć się nie tylko samym faktom historycznym, ale także ich długotrwałym konsekwencjom oraz refleksjom nad tym, czego nauczyła nas ta straszliwa wojna.

Aby zrozumieć, dlaczego II wojna światowa wybuchła, należy cofnąć się do końca I wojny światowej i traktatu wersalskiego z 1919 roku. Niemcy, które przegrały I wojnę światową, zostały obciążone ciężkimi reparacjami wojennymi oraz musiały zaakceptować liczne ograniczenia dotyczące swojej armii i terytorium. Upokorzenie oraz pogłębiający się kryzys gospodarczy sprzyjały narodzinom radykalnych ideologii, z których najgroźniejszą okazał się niemiecki nazizm. Adolf Hitler, który doszedł do władzy w 1933 roku, szybko zaczął realizować swoje plany stworzenia „Wielkich Niemiec” kosztem sąsiednich państw.

Polska, jako jeden z głównych celów ekspansji Hitlera, stała się pierwszą ofiarą agresji. Warto zaznaczyć, że atak na Polskę był wynikiem nie tylko niemieckiej agresji, ale także wcześniejszych ustaleń między Niemcami a Związkiem Radzieckim, które zaowocowały paktem Ribbentrop-Mołotow. Tajny protokół do tego paktu przewidywał podział Europy Środkowo-Wschodniej na strefy wpływów obu tych totalitarnych państw, co w praktyce oznaczało rozbiór Polski.

II wojna światowa rozpoczęła się atakiem Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku, co spotkało się z formalnym wypowiedzeniem wojny przez Wielką Brytanię i Francję. Niemniej jednak, pomoc Zachodu dla Polski okazała się symboliczna. Polska, zaatakowana również od wschodu przez Związek Radziecki 17 września 1939 roku, znalazła się w sytuacji bez wyjścia. Kampania wrześniowa zakończyła się klęską Polski, która została podzielona między dwóch okupantów.

W ciągu kolejnych lat wojna rozprzestrzeniła się na cały świat, obejmując Europę, Azję, Afrykę i Oceanię. Niemcy, korzystając z nowoczesnych strategii wojennych, takich jak blitzkrieg, odniosły szereg zwycięstw w początkowej fazie konfliktu, zajmując niemal całą Europę. Jednak w 1941 roku, po ataku Niemiec na Związek Radziecki oraz przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny, konflikt zaczął przybierać na sile, a jego wynik stał się coraz mniej pewny.

Przełomowym momentem wojny była bitwa o Stalingrad, która zakończyła się klęską wojsk niemieckich. Od tego momentu inicjatywa strategiczna zaczęła przechodzić na stronę aliantów, którzy, po lądowaniu w Normandii w 1944 roku, rozpoczęli marsz na Berlin. Wojna w Europie zakończyła się 8 maja 1945 roku bezwarunkową kapitulacją III Rzeszy, jednak walki na Pacyfiku trwały aż do września 1945 roku, kiedy to Japonia, po zrzuceniu bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki, również skapitulowała.

II wojna światowa przyniosła niewyobrażalne straty. Szacuje się, że w jej wyniku życie straciło około 70 milionów ludzi, z czego znaczna część to ofiary cywilne. Wojna spowodowała również ogromne zniszczenia materialne, w tym doszczętne zrujnowanie wielu miast i wsi, a także utratę dziedzictwa kulturowego.

Jedną z najtragiczniejszych konsekwencji wojny był Holokaust – systematyczne ludobójstwo Żydów, Romów oraz innych grup uznanych przez nazistów za „niegodne życia”. W obozach zagłady, takich jak Auschwitz, zamordowano miliony ludzi. To właśnie zbrodnie wojenne popełnione podczas II wojny światowej stały się impulsem do stworzenia po jej zakończeniu Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze, który miał za zadanie osądzić zbrodniarzy wojennych.

Po zakończeniu wojny świat znalazł się w zupełnie nowej rzeczywistości geopolitycznej. Europa, zniszczona i podzielona, stała się areną rywalizacji między dwoma supermocarstwami: Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim. Rozpoczęła się zimna wojna, okres trwający ponad 40 lat, w którym świat znajdował się na skraju nowego, tym razem nuklearnego konfliktu.

W wyniku wojny doszło także do znacznych przesiedleń ludności oraz zmian granic, co szczególnie dotknęło Europę Środkowo-Wschodnią. Polska, która straciła znaczną część swojego przedwojennego terytorium na rzecz Związku Radzieckiego, otrzymała w zamian ziemie na zachodzie, kosztem Niemiec.

Obchodząc 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej, stajemy przed koniecznością nie tylko wspomnienia ofiar i bohaterów tamtych dni, ale także wyciągnięcia wniosków na przyszłość. Historia tej wojny pokazuje, do czego mogą prowadzić nacjonalizm, rasizm, oraz pogarda dla życia ludzkiego. W czasach, gdy na świecie ponownie pojawiają się nacjonalistyczne tendencje, a konflikty zbrojne w różnych regionach świata wciąż zbierają krwawe żniwo, pamięć o II wojnie światowej nabiera szczególnego znaczenia.

Musimy pamiętać, że pokój nie jest dany raz na zawsze. Wymaga on ciągłego wysiłku, dialogu oraz współpracy międzynarodowej. Wydarzenia sprzed 85 lat powinny być przestrogą dla współczesnych pokoleń, aby nigdy więcej nie doszło do takiego kataklizmu.

Dzisiejsza Europa, choć zjednoczona w ramach Unii Europejskiej, nadal boryka się z wieloma wyzwaniami. Problemy takie jak migracje, rosnące nierówności społeczne, czy też zagrożenia dla demokracji, wymagają od nas refleksji nad tym, jak uniknąć błędów przeszłości. Wspólna pamięć o ofiarach II wojny światowej powinna stać się fundamentem, na którym będziemy budować lepszą przyszłość – opartą na szacunku dla drugiego człowieka, prawach człowieka oraz poszanowaniu suwerenności narodów.

85 lat po wybuchu II wojny światowej świat jest inny, ale lekcje z tamtych dni pozostają aktualne. Historia ta uczy nas, że wojna, będąca najgorszym złem, jakie może spotkać ludzkość, przynosi jedynie cierpienie, zniszczenie i chaos. Dziś, stojąc na straży pokoju, musimy pamiętać o tamtych tragicznych wydarzeniach i dołożyć wszelkich starań, aby nigdy więcej się nie powtórzyły. Pamięć o II wojnie światowej to nie tylko obowiązek wobec tych, którzy zginęli, ale także odpowiedzialność wobec przyszłych pokoleń.

Foto: podkom. Anna Banaszewska-Jaszczyk, Zespół Prasowy KWP w Gdańsku, Michał Sierszak MSWiA, Centralna Biblioteka Wojskowa